strona 1/1

Szlak Historii Militarnej

Miejsca, obiekty i wydarzenia związane z II wojną światową, w rejonie Kuźnicy, Jastarni oraz Juraty ujęte zostały szlakiem ułatwiającym ich poznanie. Osią zwiedzania jest ścieżka rowerowa prowadząca przez półwysep, przy której znajdują się plansze informacyjne i strzałki kierunkowe. Plansze te wskazują:

Zapora minowa z 1939 r.

W miejscu położonym 9,1 km od nasady półwyspu we wrześniu 1939 r. podjęto próbę przerwania mierzei helskiej przez wysadzenie zapory minowej. Zapora ta stanowiła element polskich pozycji obronnych, przygotowanych przed Kuźnicą. Jako ładunki wybuchowe posłużyły zdemontowane głowice torped okrętowych zawierające łącznie ponad 20 ton materiałów wybuchowych, które zakopano głęboko w piasku. Wysadzono je 30 września 1939 r., dla zatrzymania niemieckiego szturmu. W roku 1945, podczas niemieckich przygotowań do obrony półwyspu, rozległy rów wykorzystano jako zaporę przeciwpancerną. Obecnie miejsce to wskazuje kamień pamiątkowy. Dojście oznakowano z parkingu „Nr 3" położonego 2,5 km na zachód od Kuźnicy.

Punkty obserwacyjne niemieckiego poligonu torpedowego

Na wodach Zatoki Gdańskiej, zbudowano trzy takie obiekty. Służyły do obserwacji torped zrzucanych przez samoloty podczas prób. Dwa punkty obserwacyjne, usytuowane na płyciznach pomiędzy Jastarnią a Juratą, są zachowane i widoczne na Zatoce. Plansze z opisem znajdują się na molach w Jastarni oraz w Juracie.

Miejsce zatopienia trałowców w porcie w Jastarni

W dniu 14 września stacjonujący w jastarnieńskim porcie dywizjon trałowców stał się celem nalotu niemieckich bombowców nurkujących. Przy nabrzeżach zatopiono okręty „Jaskółka" i „Czapla", a uszkodzone zostały „Rybitwa", „Czajka" i „Żuraw". Ślady nalotu, na rozerwanym bombą nabrzeżu wschodnim, widoczne były jeszcze wiele lat po wojnie.

Bateria przeciwlotnicza "Jastarnia"

Na wschód od zabudowań Jastarni, ok. 1940 roku niemiecka marynarka wojenna zbudowała tzw. zaporową baterię przeciwlotniczą oznaczoną jako Schwereflakbatterie Heisternest. Zasadnicze uzbrojenie stanowiły cztery uniwersalne działa kal. 105 mm ustawione na wysokiej wydmie tak, aby mogły prowadzić ogień także do jednostek pływających. Bateria otrzymała także radar i reflektory. W głębi lądu zbudowano baraki koszarowe i dwukondygnacyjny schron kierowania ogniem z opancerzonym dalmierzem. Informacje o baterii zawiera plansza ustawiona na wschodnim krańcu Jastarni.

Schron bojowy „Sabała”

Jest to największy i najsilniej uzbrojony ciężki schron bojowy, o załodze liczącej około 20 żołnierzy. Zbudowany został na środku linii umocnień z zadaniem obrony okrężnej i ulokowano w nim stanowisko dowódcy Ośrodka Oporu „Jastarnia”. Wnętrza obejmują 16 pomieszczeń, a główne uzbrojenie miały stanowić: 1 armata przeciwpancerna i 3 ciężkie karabiny maszynowe. Żelbetowe ściany mają grubość dochodzącą do 2,25 m.Jego wnętrza mieszczą ekspozycję obrazującą militarne losy półwyspu Hel oraz wyposażenia fortyfikacji polskich.

Schron bojowy „Saragossa”

Jest to jeden z pary ciężkich schronów bojowych zbudowanych w wydmie od strony morza, o załodze liczącej około 12 żołnierzy (zbudowano tu dwa schrony w bezpośrednim sąsiedztwie z uwagi na szerokość wydmy). Jego zadaniem była obrona centrum półwyspu z przechodzącymi tędy dwoma drogami (nie było wówczas obecnej szosy). Wnętrza obejmują 10 pomieszczeń, a główne uzbrojenie miały stanowić 2 ciężkie karabiny maszynowe. Żelbetowe ściany mają grubość dochodzącą do 2,25 m.

Schron bojowy „Sęp”

Jest to drugi z pary ciężkich schronów bojowych zbudowanych w wydmie od strony morza, o załodze liczącej około 15 żołnierzy. Jego zadaniem była obrona wydm i plaży morza. Wnętrza obejmują 12 pomieszczeń, a główne uzbrojenie miały stanowić 1 armata przeciwpancerna i 2 ciężkie karabiny maszynowe. Z uwagi na eksponowane położenie i zagrożenie ogniem artylerii okrętowej żelbetowe ściany mają grubość dochodzącą do 3,30 m.

Schron bojowy „Sokół”

Jest to prawoskrzydłowy ciężki schron bojowy zbudowany w wydmie od strony Zatoki Puckiej, o załodze liczącej około 12 żołnierzy. Zbudowany został na lewym skrzydle linii umocnień Ośrodka Oporu „Jastarnia”, z zadaniem obrony plaży i terenu nad zatoką. Wnętrza obejmują 10 pomieszczeń, a główne uzbrojenie miały stanowić 2 ciężkie karabiny maszynowe. Żelbetowe ściany mają grubość dochodzącą do 2,25 m.

Schron bojowy fortyfikacji polowych

Około 200m za linią fortyfikacji stałych zbudowano tyłową pozycję wspierającą złożoną z fortyfikacji polowych. Stanowiska ciężkich karabinów maszynowych miały być umieszczone w małych żelbetowych schronach bojowych. Lecz ukończono budowę tylko jednej z czterech planowanych budowli obronnych tego rodzaju. Jest to schron dla 1 ciężkiego karabinu maszynowego do ognia bocznego, zbudowany przy torze kolejowym. Jego wnętrze mieści tylko jedno pomieszczenie – izbę bojową, a załoga liczyła 3 żołnierzy. Żelbetowe ściany mają grubość dochodzącą do 1,25 m.

Trasy zwiedzania

Na terenie Skansenu Fortyfikacji w Jastarni wyznaczono dwie ścieżki dla turystów, dostępne ze ścieżki rowerowej i parkingów:

- ścieżka długa obejmująca wszystkie obiekty skansenu, którą oznakowano czerwonymi strzałkami,

- ścieżka krótka, prowadząca z parkingu, obok schronu „Sabała”, do schronów „Saragossa i „Sęp” na plaży morza, którą oznakowano żółtymi strzałkami.

Zwiedzanie najwygodniej zacząć wybierając za punkt początkowy główną tablicę informacyjną, którą ustawiono przy przejściu przez tory kolejowe. Przejście znajduje się naprzeciw campingu Maszoperia, przy ścieżce na plażę morza. Łatwo tu dość zarówno z zatoki parkingowej przy campingu jak i z dużego parkingu przy schronach fortyfikacji polowych. Stąd ścieżki czerwona i żółta prowadzą do schronu-muzeum „Sabała”.
Dalsze zwiedzanie może przebiegać w czterech wariantach (podany czas wędrówki nie obejmuje zwiedzania wnętrza schronu „Sabała”, fotografowania, itp.):

- wędrujemy ścieżką czerwoną poznając wszystkie obiekty skansenu (czas zwiedzania do 1,5 godziny),

- wędrujemy ścieżką czerwoną do przeszkód przeciwpancernych, lecz przejście od schronu „Saragossa” do fundamentu schronu na środku półwyspu skracamy idąc ścieżką żółtą i łącznikiem po „starej drodze”, a przejście od schronu fortyfikacji polowych do parkingu skracamy idąc ścieżką wzdłuż torów kolejowych, lub pomijając odcinek prowadzący przez lądowisko (czas przejścia do 40 minut),

- wędrujemy ścieżką czerwoną do przeszkód przeciwpancernych i schronu „Sęp”, skąd ścieżką żółtą wracamy do - punktu wyjścia lub na parking (czas przejścia do 20 minut),

- wędrujemy ścieżką żółtą do schronu „Sęp” na plaży morza i wracamy do punktu wyjścia (czas przejścia do 10 minut).

Skansen Fortyfikacji Ośrodek Oporu „Jastarnia”

Skansen Fortyfikacji w Jastarni położony jest 3,5 km na zachód od centrum miasta (kierunek na Kuźnicę), przy campingu Maszoperia. Obejmuje obszar około 400 x 400 m, to znaczy około 400 „metrów bieżących” półwyspu i całą szerokość. Obszar ten wyznacza jednocześnie środek półwyspu, ponieważ znajduje się w połowie długości cypla. Znajdujące się tu fortyfikacje zbudowano wiosną i latem 1939 r., w trakcie przygotowań granic II Rzeczypospolitej do obrony przed atakiem hitlerowskich Niemiec. Ośrodek Oporu „Jastarnia” stanowił silnie ufortyfikowaną pozycję obroną zabezpieczającą Rejon Umocniony „Hel” przed atakiem na od strony lądu.

Skansen obejmuje:

- Cztery ciężkie schrony bojowe noszące nazwy „Sokół”, „Sabała”, „Saragossa” i „Sęp”, schron lekki fortyfikacji polowych i fundamenty nieukończonych schronów,
- zasieki przeciwpiechotne i przeszkody przeciwpancerne,
- dwie ścieżki dydaktyczno-historyczne dla turystów,

Wnętrza schronu „Sabała” są udostępniane do zwiedzania i mieszczą ekspozycję wyposażenia fortyfikacji.